De illegale rave is terug van nooit weggeweest. En wordt publiekelijk verguisd zoals in de begintijd. Nu feesten en festivals vanwege de coronapandemie niet mogen doorgaan en clubs zijn gesloten, trekken partypeople opnieuw naar bossen, velden en viaducten. Om samen te dansen, drinken en drugs te gebruiken. TIOH’s gastredacteur Jetske van Velsen dook voor een driedelige serie in de ravecultuur en sprak verscheidene organisatoren en professionals binnen de dance-industrie. In deel 1: de geschiedenis van illegale raves en hun ‘waarde’ voor de dance.
door Jetske van Velsen
Lasers, dreunende bassen en een veld, bos of tunnel vol ravers die de hele nacht door (hopen te) dansen. Net als dik 30 jaar geleden staan de kranten vol met publicaties over illegale feesten in binnen- en buitenland.
Alhoewel deze free parties nu vol in de spotlights worden gezet, is het al decennialang een cultuur die aan de rand van de maatschappij huist. Om de raves van nu te begrijpen, zullen we eerst moeten snappen waar deze cultuur vandaan komt en de pilaren leren kennen waarop deze gebouwd is.
Samen met professionals uit de industrie kijken we in deze eerste aflevering van onze serie over ravecultuur terug in de geschiedenis van illegale feesten. En wordt het belang ervan voor de legale dance-industrie belicht. In deel 2 belichten we vervolgens de organisatiekant, in deel 3 gaan we in op de morele dilemma’s in deze virale tijden.
School Of House
Jan Maarten Hartong is oprichter van The School of House, het Amsterdamse educatieve platform voor elektronische muziek en dancecultuur, en daarnaast actief als dj JAMA. Hij kent vele ins en outs van de dance-industrie, waaronder ook illegale raves, hun opkomst en groei door de jaren heen.
Ook Aron Friedman deelt zijn visie op illegale raves in de driedelige reeks. Aron speelt al twee decennia een actieve rol in de Nederlandse elektronische muziekscene. Hij werkt als artiest, promotor, copywriter en journalist (o.a. Resident Advisor en 3voor12). Sinds drie jaar organiseert hij bovendien zelf illegale feesten onder de vlag van platenlabel annex raveplatform Capsule.
De basis van illegale raves ligt bij de geboorte van elektronische dansmuziek. In de jaren ’70 is disco al helemaal in bij vooral zwarte en homoseksuele subculturen in de VS Amerika. Dj’s als Jesse Saunders en Larry Levan gaan vervolgens medio jaren ’80 een door computers gedomineerde discosound draaien en maken, met een zwaardere, pompende beat en diepere basslijn. House wordt geboren.
Volgens Jan Maarten begint het daar allemaal mee. “Vervolgens kwamen er binnen de house verschillende splintergenre’s die ontstaan door de verschillende achtergronden binnen steden.”
Voordat je verder leest…
In Chicago ontstaat de ‘warehouse sound’ en zie je veel gebruik van vocalen en piano gebaseerd op het gospel uit de kerken. Tegelijk zorgen artiesten als dj Pierre er voor de opkomst van een abstractere, heftige sound, met acid house. Deze ruige stroming, gedreven door de Roland 303, zal de ravecultuur sterk voeden.
Ook in Detroit is de muziek veel elektrischer en harder. “Derrick May, een van de pioniers daar, legde ooit uit dat de muziek in Detroit veel elektrischer is door de staal- en autofabrieken. Men neemt die klanken uit de fabrieken mee naar huis in hun hoofd en creëren zo de welbekende Detroit techno.”
Raves in de UK
House en techno komen uit een Amerikaanse muziekrevolutie, maar blijven in de bakermat decennialang relatief klein en van de radar. Overzees, in Europa, is dat totaal anders. Als het vonkje eind jaren ’80 overslaat naar Ibiza en Groot-Brittannië, wordt al snel een massapubliek aangestoken.
In de door crises geteisterde jaren ’80 promoot de toenmalige Britse premier Margret Thatcher de vrije marktwerking en het individualisme. Met als gevolg dat de inkomensverschillen steeds groter worden, en de jonge generatie kansarm wordt. De jeugd verlangt hierdoor naar een manier om aan deze wereld te ontsnappen.
Raves met acid house vormen al snel hun toevluchtsoord. Jan Maarten: “Nachtelijke feesten op open velden en in leegstaande gebouwen boden een plek waar niet sociaal geaccepteerde minderheden veilig en zonder oordeel kunnen en dansen.”
Xtc
Rond 1987 raakt acid house stevig ingeburgerd in de Britse culturele scene. De jonge bevolking kan er geen genoeg van krijgen. Daartegenover staan politici en ordehandhavers die er een hekel aan hebben. Ze hebben hun handen vol aan het bestrijden van raves.
Een essentieel ingrediënt voor het succes is de herontdekte drug ecstasy. Die brengt de partyganger in een gelukkige, verliefde staat en laat hem de hele nacht doordansen. Ondanks alle overheidspropaganda en afkeurende tabloid-koppen die tegen de drugs in de strijd worden gegooid, wordt xtc populair door het hele VK.
Na de ‘hippie-explosie’ van 1969 (summum: het Woodstock-festival) wordt de zomer van 1989 zo bekend als ‘The Second Summer of Love’. Hét beeldmerk voor de illegale ravescene in Groot-Brittannië. Gedurende de heetste zomer sinds 300 jaar komen jongeren vooral via de snelweg M25 massaal naar grote professioneel georganiseerde feesten op het platteland.
Anti-ravewet
Onder druk van de massale media-aandacht wordt uiteindelijk zelfs een anti-ravewet opgezet. Boetes van 20.000 pond kunnen worden uitgedeeld aan organisatoren van illegale raves. De organisatoren weten echter deze wet te omzeilen door de locaties pas op het laatste moment bekend te maken.
Een paar jaar later wordt, naar aanleiding van een uit de hand gelopen, massale rave van een week lang (Castlemorton Common, 1992) de wetgeving verder uitgebreid. De politie krijgt nog meer bevoegdheden om illegale raves aan te pakken. Hierdoor komt er een eind aan de openbare illegale ravescene binnen Engeland.
Om een beeld te krijgen van deze periode geeft de recent uitgebrachte film ‘Beats’ van Brian Welsh een perfecte inkijk in de illegale ravescene in Groot-Brittannië:
Raves in Nederland
Na een aarzelende ontvangst slaat house ook in Nederland aan, in clubs als RoXY in Amsterdam, Waakzaamheid in Zaandam en Nighttown in Rotterdam. Jan Maarten: “In eerste instantie is er weinig interesse in deze muziek en de managers van de clubs staan op het randje om weer terug te gaan naar de oude vertrouwde muziekstijlen.”
Door onder andere het winnen van het EK in ‘88 en de val van de Berlijnse Muur in ‘89 is er plotseling veel om voor te vieren en door de groeiende vrijheid willen mensen zich steeds meer uiten. De economie trekt, na een diepe (olie)crisis, ook weer aan, mensen willen in het weekend stoom afblazen van het harde werken.
“De elektronische muziek begint steeds meer aan te slaan en in combinatie met de opkomst van het gebruik van de xtc-pil, die dit gevoel extra versterkt, snappen en voelen mensen wat deze muziek met je doet. Dit leidt tot grote populariteit op deze avonden in Roxy en later ook in de club IT. Het wordt een hit, er staan lange rijen voor de deuren.”
Keerpunt
Daardoor vallen sommigen buiten de boot. “Veel mensen voelen zich door portiers geweigerd en geweerd vanwege het strenge elitaire deurbeleid.”
Een belangrijk keerpunt voor de ravecultuur, omdat mensen hierdoor op zoek gaan naar andere plekken om op deze muziek te dansen en hun eigen community te creëren, aldus Jan Maarten. “Ze trekken naar leegstaande panden, bossen en viaducten om daar raves te houden bij de gratie van f*ck it; er wordt een soundsystem neergezet, mensen nemen bier en drugs mee en gaan helemaal los.”
Aanvankelijk clandestiene collectieven/events als Multigroove, Beatclub en Mayhem poppen op. In deze tijd is er nog weinig regelgeving, de politie laat het dan ook oogluikend toe.
“Af en toe wordt een feest ontmanteld vanwege geluidsoverlast, maar over het algemeen is de politie al blij dat ze zich niet in de binnenstad misdragen. Door ongelukken en productionele fouten op raves komt er steeds strengere regulering en krijgen illegale raves een stigma van iets gevaarlijks en negatiefs. Dit terwijl deze mensen net zo goed met elkaar in een club hadden willen dansen.”
Qua inclusiviteit loopt de ravescene al sinds het begin voor op de clubscene
Hieraan voegt Jan Maarten toe dat vooral in de jaren ’90 de ravecultuur een tegenbeweging is van de meer gevestigde clubs en de maatschappij. “Ze zijn het niet eens met het deurbeleid en willen op andere muziek dansen dan er aangeboden wordt.”
Aron ziet ook dat er aan deze rafelranden, waar de ravescene binnen valt, meer ruimte is voor mensen die buiten de normen vallen. “Op het gebied van inclusiviteit loopt de ravescene dan ook al sinds het begin voorop in vergelijking tot de clubscene.”
Illegale raves stoppen niet
Lange tijd stonden de illegale raves minder in de belangstelling dan in de begintijd. Zo nu en dan was er eens een bericht in de krant dat een feest was beëindigd. Tot de corona-pandemie uitbrak en het bloed voor velen kroop waar het niet gaan kon. Over de morele dilemma’s die daarmee gepaard gaan, gaat ons derde en laatste deel van deze serie over ravecultuur.
Toch zijn de feesten in de tussenliggende decennia nooit echt weggegaan. De meeste raves bleven echter underground en zo privé mogelijk.
Je kan in bijna elk land illegale raves vinden. In de nasleep van de val van de Berlijnse Muur in ’89 komen jongeren uit Oost- en West-Duitsland samen om te feesten. Het dansen helpt mensen met elkaar te verbinden op een manier die de politiek in Duitsland tot op de dag van vandaag nog steeds probeert te behalen.
Love Parade
Een andere goede Duitse representatie van wat er uit de illegale ravecultuur kan komen is de Love Parade. Vanuit een vredesdemonstratie groeide het uit tot een jaarlijks technofestijn.
Pas aan het begin van de jaren ’90 komen de illegale raves naar Frankrijk. Maar het land herbergt sindsdien waarschijnlijk de grootste vrije scene van Europa, met vele soundsystems zoals Frenchtek. Spiral Tribe, een van de oudste reizende rave-collectieven (ze waren al betrokken bij Castlemorton) is er ook veelvuldig actief.
Maar net als in Groot-Brittannië loopt het uit de hand in Frankrijk en komt er strengere regelgeving. Dit maakt geen verschil, de democratische, vrije ravescene blijft verlaten locaties domineren. Ook in en rond Parijs, waar het nachtleven rond 2010 inkakt en partypeople op zoek gaan naar avontuur.
In Oekraïne is de ravescene de afgelopen jaren pas opgekomen door de oorlog, tekende VICE al op. Na de revolutie in 2014 zijn de jongeren er op zoek gegaan naar een toevluchtsoord en vonden dat in leegstaande gebouwen en onder bruggen. Mensen verdrinken hun verdriet en beginnnen meer uit te gaan. Daarnaast komen er meer drugs naar Kiev. Volgens i-D zijn illegale raves het begin van een nieuwe revolutie in Kiev.
Bij raves kun je juist jezelf verliezen en is er ruimte voor alle emoties
Melancholie
Binnen de ravescultuur trekken het hedonisme en de anarchie elkaar zodoende aan. Jan Maarten: “Naast het dance-onderdeel vertegenwoordigt raven ook een bepaalde belevingsvorm en een gevoel. Mensen kunnen elkaar hierin vinden, verdwijnen in het donker en opgaan in de muziek en energie, waarbij ze niet per se positief hoeven te zijn.
Volgens Jan Maarten bieden raves, maar ook clubs, naast euforie ook ruimte om melancholisch te zijn. “In het dagelijks leven zijn positivisme en blijdschap de norm. Waar mensen dikwijls theaterspelen en blij en gezellig moeten doen. Bij raves kan je juist jezelf verliezen en is er ruimte voor alle emoties. Mensen herkennen elkaar in het feit dat je kan opgaan in de muziek en urenlang kunt verdwijnen in een bijzondere realiteit die buiten de maatschappelijke standaarden valt.”
Verbinding in moeilijke maatschappij
Volgens Aron is er veel veranderd op het gebied van de illegale ravecultuur van nu in vergelijking tot 30 jaar terug. “Het doel is daarentegen gelijk gebleven. Ravers willen buiten de geijkte paden samenkomen om een verbinding te voelen met elkaar. We leven we op het moment in een moeilijke maatschappij die vooral gefocust is op het maximaliseren van winst. Daar tegenover staat de ravescene met een cultuur om te verbinden zonder dat daar een winstmodel aan vast zit.”
Met de organisatie van illegale feesten is weinig tot geen geld te verdienen. Maar dit is volgens Aron ook niet het streven en de mentaliteit is hier ook niet naar. “In de kern draait het onder andere om talentontwikkeling, socializen en samen een cultuur opbouwen.”
Daarnaast worden veel illegale raves ook georganiseerd door dj’s zelf die willen feesten of geen podium krijgen. “Voor organisatoren is het een manier om zichzelf te uiten zonder dat er voldaan moet worden aan de regels van een club waar het georganiseerd wordt. Daarbij is het zelfs met een klein budget mogelijk om een mooi feest neer te zetten.”
Dansen zit in ons DNA
In essentie zijn muziek en dans per definitie ook een communicatiemiddel waarmee mensen een connectie met elkaar kunnen maken, aldus Jan Maarten. “Het is een eeuwenoude, non-verbale taal. Dit is terug te herleiden naar samenkomsten van Afrikaanse stammen, het rituele dansen voor het verdrijven van boze geesten en het vieren van nieuw leven. Dat is in essentie waar constante drum ritmes en ‘loop based’ muziek zijn ontstaan. Het zit in de kern van ons DNA verweven dat we willen samenkomen om te dansen en raven.”
Een drumkit en een 909-drumcomputer zijn in essentie ook gevuld met percussiegeluiden die voortvloeien uit het oorspronkelijke trommelen, zegt hij. “Techno en hardstyle zonder vocalen en brakes zijn rave-styles geworden, omdat je op raves meer loopbased muziek wil horen. Hierdoor kan je non-stop doordansen, wat ook aansluit bij het tribal-achtige idee van stammen dat je blijft doordansen op die ritmiek.”
Zonder raves geen dance-industrie
Volgens Aron kan de dance-industrie dan ook gezien worden als een unieke biotoop, net een regenwoud. Hij legt uit dat heel hoge bomen daar het licht tegenhouden voor alles wat eronder gebeurt. “Van onder de grond tot bovenaan de boom is alles heel levendig met alle soorten fauna en flora. Door de tijd heen worden deze woudreuzen steeds groter en groter, maar als ze op een gegeven moment te groot worden sterven ze en vallen ze om. Uit deze omgevallen boom groeit vervolgens geheel nieuw leven. Hierdoor is het een circulair iets wat zichzelf in stand houdt.”
Aron ziet de dance-industrie als zodanig. “Wanneer muziekstijlen populair raken, worden ze ook steeds commerciëler en op een gegeven moment wordt het te commercieel, waardoor de ziel er ook uit gaat. Hoe meer het om geld gaat, des te minder het om cultuur gaat, dus op een gegeven moment is het niet meer interessant en dan sterft een genre ook weer uit. Vanuit de as volgt er vervolgens weer een nieuwe substroming of genre. De muziekstijlen binnen de ravescene zijn die paddenstoeltjes en stekjes die opkomen uit de omgevallen boom en die later mogelijk zelf doorgroeien tot een woudreus.”
Hieraan voegt hij toe dat cultuur altijd een soort culturele voorhoede nodig heeft waarop de ‘bleeding edge’, het scherpst van de snede, spannende dingen gebeuren en op basis daarvan kan de industrie ook weer groeien. “Zonder die schakel in het systeem kan de dance-industrie nooit zo innoverend zijn en daarom spelen illegale raves een cruciale rol in het gehele ecosysteem. Zonder de ravescene is de dance-industrie ten dode opgeschreven.”
Serie Ravecultuur
In deel 2 van onze serie over de ravecultuur: de productie van illegale feesten. Afsluitend: het morele dilemma rondom illegale raves gedurende deze pandemie.
