Trauma is meer dan alleen een nare herinnering; het laat diepe sporen achter in ons lichaam en onze geest. Deze traumasporen kunnen ons gedrag, onze emoties en zelfs onze fysieke gezondheid beïnvloeden, vaak zonder dat we ons daar bewust van zijn. In deze blogpost duiken we diep in de wereld van trauma en traumasporen. We onderzoeken wat trauma precies is, hoe het zich in ons lichaam vastzet en hoe we de sporen ervan kunnen helen.
Wat Zijn Traumasporen?
Traumasporen zijn de fysieke, emotionele en psychologische afdrukken die een traumatische ervaring achterlaat in het lichaam en de geest. Wanneer iemand een traumatische gebeurtenis meemaakt, zoals een ongeluk, mishandeling, verlies of langdurige stress, reageert het lichaam met een krachtige overlevingsreactie. Als deze reactie niet volledig wordt verwerkt, blijft de spanning vastzitten in het lichaam en het zenuwstelsel. Dit leidt tot symptomen die jaren na de gebeurtenis nog merkbaar kunnen zijn.
Belangrijk om te weten:
- Trauma wordt niet alleen opgeslagen in herinneringen, maar ook in het lichaam.
- Het zenuwstelsel onthoudt trauma door middel van reacties zoals spanning, pijn en dissociatie.
- Onverwerkte traumasporen kunnen leiden tot fysieke en psychische klachten, zelfs als de oorspronkelijke gebeurtenis allang voorbij is.
De Nederlandse psychiater en trauma-expert Bessel van der Kolk, auteur van The Body Keeps the Score(Traumasporen in het Nederlands), benadrukt dat ons lichaam letterlijk het trauma “onthoudt” en dat genezing vaak begint bij het herstellen van de verbinding tussen lichaam en geest.
Hoe Ontstaat Trauma en Hoe Wordt Het Opgeslagen?
Trauma ontstaat wanneer een gebeurtenis zo overweldigend is dat ons brein en lichaam niet in staat zijn om de ervaring volledig te verwerken. Dit kan variëren van een eenmalige schokkende gebeurtenis tot langdurige blootstelling aan stress of misbruik.
Wat Gebeurt Er in de Hersenen Tijdens Trauma?
Tijdens een traumatische ervaring schakelt het lichaam over naar de vecht-, vlucht- of bevriesmodus, gereguleerd door het autonome zenuwstelsel. De belangrijkste betrokken hersengebieden zijn:
- Amygdala (alarmsysteem): Activeert de overlevingsreactie. Bij trauma blijft de amygdala vaak overactief, wat leidt tot voortdurende angst of waakzaamheid.
- Hippocampus (geheugen): Normaal gesproken helpt de hippocampus herinneringen in de juiste context te plaatsen. Bij trauma raakt deze functie verstoord, waardoor herinneringen gefragmenteerd of tijdloos aanvoelen.
- Prefrontale cortex (rationeel denken): Verliest deels zijn regulerende functie tijdens trauma, waardoor logica en kalmte moeilijker worden.
Trauma Wordt Opgeslagen in het Lichaam
Omdat het lichaam zich voorbereidt om te overleven, wordt alle energie gericht op vechten, vluchten of bevriezen. Als deze energie na het trauma niet wordt losgelaten, blijft het lichaam “vastzitten” in een staat van alertheid. Dit leidt tot fysieke symptomen zoals:
- Spierspanning (vooral in nek, schouders en rug)
- Hoofdpijn of maagklachten
- Onverklaarbare pijnklachten
- Hartkloppingen en ademhalingsproblemen
Dit is wat Bessel van der Kolk bedoelt met “The body keeps the score”: het lichaam onthoudt wat de geest probeert te vergeten.
Soorten Trauma en Hun Sporen
Niet alle trauma’s zijn hetzelfde, en verschillende soorten trauma’s laten verschillende sporen achter:
Acute Trauma
Een eenmalige, schokkende gebeurtenis, zoals een ongeluk, overval of natuurramp.
- Traumasporen: Flashbacks, nachtmerries, angstaanvallen.
Chronisch Trauma
Langdurige blootstelling aan stressvolle of gewelddadige situaties, zoals mishandeling, pesten of oorlog.
- Traumasporen: Emotionele vervlakking, chronische pijn, slapeloosheid, depressie.
Ontwikkelingstrauma
Trauma dat ontstaat tijdens de vroege jeugd, vaak door verwaarlozing, misbruik of onveilige hechting.
- Traumasporen: Problemen met vertrouwen, zelfbeeld en relaties. Vaak leidt dit tot complex trauma (CPTSS).
Collectief Trauma
Trauma dat een hele gemeenschap of generatie treft, zoals oorlog, genocide of pandemieën.
- Traumasporen: Angst, wantrouwen in autoriteiten en intergenerationele trauma-overdracht.
Symptomen van Traumasporen
Traumasporen kunnen zich op verschillende manieren uiten: lichamelijk, psychisch en gedragsmatig. Hier zijn enkele veelvoorkomende tekenen:
Lichamelijke Symptomen
- Chronische pijn (nek, rug, schouders)
- Vermoeidheid zonder duidelijke oorzaak
- Hoofdpijn of maagklachten
- Slaapproblemen
- Hartkloppingen of ademhalingsproblemen
Psychische Symptomen
- Angst, paniekaanvallen of fobieën
- Gevoelens van leegte of vervreemding
- Overweldigende schuld- of schaamtegevoelens
- Moeite met concentratie of geheugenproblemen
- Depressie of stemmingswisselingen
Gedragsmatige Symptomen
- Vermijding van bepaalde plaatsen, mensen of herinneringen
- Overmatig waakzaam of snel schrikachtig
- Zelfdestructief gedrag (verslavingen, zelfbeschadiging)
- Moeilijkheden in relaties (bindingsangst of verlatingsangst)
- Dissociatie (gevoel van losgekoppeld zijn van het lichaam of de werkelijkheid)
Intergenerationele Overdracht van Trauma
Traumasporen blijven niet altijd beperkt tot de persoon die het trauma heeft meegemaakt; ze kunnen ook van generatie op generatie worden doorgegeven. Dit fenomeen staat bekend als intergenerationeel trauma.
Hoe Gebeurt Dit?
- Opvoedingspatronen: Ouders die trauma hebben meegemaakt, kunnen onbewust hun angst, woede of emotionele afstandelijkheid overdragen op hun kinderen.
- Epigenetica: Onderzoek toont aan dat traumatische ervaringen genetische markers kunnen beïnvloeden die aan nakomelingen worden doorgegeven.
- Familiegeheimen en stilte: Niet uitgesproken trauma’s creëren een sfeer van onveiligheid of onbegrip binnen families.
Voorbeeld:
- Kinderen van Holocaust-overlevenden vertonen vaak verhoogde stressniveaus, zelfs zonder directe traumatische ervaringen.
- Inheemse gemeenschappen dragen de sporen van kolonialisme, geweld en gedwongen assimilatie generaties lang met zich mee.
Hoe Traumasporen Helpen Helen – Behandelmethoden en Therapieën
Hoewel trauma diepe sporen kan achterlaten, zijn er effectieve manieren om te genezen. Vaak begint herstel met het opnieuw verbinden met het lichaam en het verwerken van vastzittende emoties.
Traumatherapie
EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing)
- Een bewezen effectieve therapie voor posttraumatische stressstoornis (PTSS).
- Werkt door herinneringen aan het trauma te verwerken terwijl de cliënt oogbewegingen of andere bilaterale stimulatie volgt.
- Resultaat: Verminderde emotionele lading van traumatische herinneringen.
Somatic Experiencing (SE) – Peter Levine
- Richt zich op het ontladen van de fysieke energie die vastzit in het lichaam.
- Gebaseerd op de natuurlijke manier waarop dieren trauma verwerken door te trillen of bewegen.
- Resultaat: Lichamelijke ontspanning en afname van chronische spanning.
Lichaamsgerichte Therapieën
Omdat trauma in het lichaam wordt opgeslagen, zijn lichaamsgerichte therapieën vaak effectief bij het helen van traumasporen:
- Yoga: Verbetert het lichaamsbewustzijn en bevordert ontspanning.
- Tai Chi of Qigong: Helpt bij het reguleren van het zenuwstelsel en het herstellen van innerlijke balans.
- Ademhalingstechnieken: Verminderen stress en activeren het parasympathische zenuwstelsel (de “rust en herstel” modus).
Psychotherapie
- Cognitieve gedragstherapie (CGT): Helpt negatieve denkpatronen te doorbreken.
- Traumagerichte cognitieve gedragstherapie (TF-CBT): Gericht op het verwerken van traumatische herinneringen.
- Internal Family Systems (IFS): Onderzoekt hoe verschillende ‘delen’ van jezelf omgaan met trauma (bijvoorbeeld een boos of angstig deel).
Groepstherapie en Ondersteuningsgroepen
- Biedt een veilige ruimte om ervaringen te delen en herkenning te vinden.
- Vermindert gevoelens van isolatie en schaamte.
Zelfzorg en Herstelbevorderende Gewoonten
- Schrijven of dagboeken bijhouden: Helpt bij het ordenen van gedachten en gevoelens.
- Creatieve expressie: Kunst, muziek of dans kunnen helpen om onbewuste emoties te uiten.
- Tijd in de natuur: Vermindert stress en bevordert emotioneel herstel.
- Sociale verbinding: Een ondersteunend netwerk is cruciaal voor herstel.
Citaten uit ‘Traumasporen’ van Bessel van der Kolk:
Bessel van der Kolk benadrukt in zijn boek Traumasporen het belang van lichaamsgerichte benaderingen voor traumaverwerking. Hier zijn enkele kerninzichten:
-
“Trauma is not just an event that took place sometime in the past; it is also the imprint left by that experience on the mind, brain, and body.”
→ Trauma leeft voort in ons lichaam, zelfs als de gebeurtenis voorbij is. -
“The body keeps the score: If the memory of trauma is encoded in the viscera, in heartbreak and gut-wrenching sensations, in autoimmune disorders and skeletal/muscular problems…then the body needs to be included in the healing process.”
→ Lichamelijke benaderingen zijn essentieel voor genezing.
Conclusie: Traumasporen Begrijpen en Helen
Traumasporen zijn diep geworteld in lichaam en geest, maar ze hoeven ons leven niet te blijven beheersen. Door trauma te erkennen, te begrijpen en met de juiste therapieën te verwerken, kunnen we de sporen ervan helen en ruimte maken voor groei en herstel. Herstel van trauma is een proces dat tijd en geduld vraagt, maar met de juiste ondersteuning is het mogelijk om weer verbinding te maken met ons lichaam, onze gevoelens en onze ware zelf.
Als “The body keeps the score”, dan is het ook mogelijk om een nieuw, helend verhaal te schrijven—één waarin je niet alleen overleeft, maar ook bloeit.
Lees ook: Hypnose: Wat Het Is, Hoe Het Werkt en Wat Het Voor Jou Kan Doen
